Ask The Expert! Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή!

Η Ευαγγελία Σούπη είναι λογοθεραπεύτρια απόφοιτη του Τμήματος Λογοθεραπείας της ΣΕΥΠ του ΑΤΕΙ Ιωαννίνων από το 2008. Ζει και εργάζεται στα Ιωάννινα. Τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις νευρογενείς διαταραχές λόγου, τις μυο-λειτουργικές διαταραχές του στόματος και τη γλωσσική ανάπτυξη.
Εφαρμόζει τη Μέθοδο Νευρολειτουργικής Αναδιοργάνωσης της Beatriz Padovan, τη Μυολειτουργική Θεραπεία και είναι πιστοποιημένη στην εφαρμογή της Oral Placement Therapy (OPT) για τις λειτουργίες του στόματος και στη μέθοδο Φωνοθεραπείας Integrated Voice Therapy (IVoiceT). Είναι πιστοποιημένη LSVT LOUD® Clinician για τη θεραπεία φωνής ατόμων με Νόσο Πάρκινσον, Παρκινσονισμό και άλλα νευρολογικά νοσήματα και διαταραχές. Την παρούσα χρονική περίοδο σπουδάζει στο κοινό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Διαχείριση Γήρανσης & Χρόνιων Νοσημάτων» του τμήματος Κοινωνικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

1. Τι είναι η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ);

Ο όρος ΑΓΔ χρησιμοποιείται για να περιγράψει γλωσσικά ελλείμματα που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία. Παλαιότερα όροι όπως “ειδική γλωσσική διαταραχή”, “καθυστέρηση ανάπτυξης λόγου”, “παιδική δυσφασία” χρησιμοποιούνταν από τους ειδικούς για να περιγράψουν το φάσμα των γλωσσικών αυτών διαταραχών, όμως δεν θεωρούνται πλέον δόκιμοι. Η ΑΓΔ σχετίζεται με ήπιες έως σοβαρές διαταραχές στο φάσμα της γλωσσικής ανάπτυξης -όπου γλώσσα εννοείται η κατανόηση και η χρήση λέξεων και προτάσεων με στόχο τη μεταφορά ιδεών και πληροφοριών σε προφορικό, γραπτό ή επίπεδο νοημάτων. Θεωρείται αρκετά συχνή διαταραχή επηρεάζοντας, σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες του εξωτερικού περίπου δύο παιδιά σε κάθε σχολική τάξη.

2. Τι προκαλεί την ΑΓΔ; Ακολουθεί το άτομο σε όλη του τη ζωή;

Δυστυχώς, προς το παρόν δεν υπάρχουν σαφείς αιτιολογικοί παράγοντες που προκαλούν την αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή. Ωστόσο υποστηρίζεται πως υπάρχει γενετική προδιάθεση για ΑΓΔ, δηλαδή ενδεχομένως είναι κληρονομική καθώς πολλά γονίδια ευθύνονται για την εμφάνισή της. Νευροβιολογικά, βλάβες στον εγκέφαλο δεν φαίνεται να σχετίζονται με ΑΓΔ. Καλό είναι να αναφέρουμε επίσης πως η ΑΓΔ δεν προκαλείται επειδή οι γονείς μιλούν λίγο στα παιδιά τους. Είναι μια κοινή πεποίθηση που όμως δεν υποστηρίζεται ερευνητικά. Από την άλλη, ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μπορεί σαφώς να λειτουργήσει θετικά στην εξέλιξη της διαταραχής.

Το φάσμα των δυσκολιών που μπορεί να προκύψουν από την ΑΓΔ μπορεί να αντιμετωπιστεί ωστόσο κάποιες δυσκολίες μπορεί να παραμείνουν. Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι το είδος, η ένταση και η διάρκεια της θεραπείας, το υποστηρικτικό ή μη περιβάλλον της οικογένειας και του σχολείου, η συνύπαρξη με άλλες διαταραχές κλπ.

3. Ποιες είναι οι συνέπειες μη παρέμβασης από ειδικό; Πώς επηρεάζεται ο ψυχισμός και η σχολική επίδοση του ατόμου;

Η λογοθεραπεία θεωρείται ακρογωνιαίος λίθος στην αντιμετώπιση της ΑΓΔ. Η γλώσσα στο κοινωνικό πλαίσιο που ζει το παιδί με ΑΓΔ μπορεί να εξελιχθεί ωστόσο χωρίς την κατάλληλη και εξατομικευμένη θεραπεία ποτέ δε θα μπορέσει να φτάσει το επίπεδο των συνομηλίκων του με σοβαρές συνέπειες στην κοινωνική, ψυχική και επαγγελματική του εξέλιξη. Τα προβλήματα σε επίπεδο κατανόησης και έκφρασης της γλώσσας ακολουθούνται από δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις- ιδιαίτερα στο σχολικό περιβάλλον αλλά και στις μετέπειτα διαπροσωπικές σχέσεις-, προβλήματα συμπεριφοράς και κατάθλιψη -ειδικά σε εφήβους με σοβαρές γλωσσικές δυσκολίες- και υψηλό κίνδυνο ανεργίας, οικονομικής εξάρτησης ή ανειδίκευτη εργασία.

Στο σχολικό πλαίσιο δυσκολίες σε οποιοδήποτε επίπεδο της γλώσσας θα επηρεάσουν τη σχολική επίδοση του παιδιού σε πολλούς τομείς. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δυσκολεύεται να κατανοήσει απλές οδηγίες δεν θα μπορέσει να καταλάβει τι του ζητά ο δάσκαλος ή η άσκηση, οπότε δεν θα καταφέρει να τη λύσει. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε πως ερευνητικά έχει βρεθεί συσχέτιση της αναπτυξιακής γλωσσικής διαταραχής με τη δυσλεξία και την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητα, αρά πιθανόν για τα παιδιά στα οποία συναντάται συνύπαρξη των καταστάσεων να έχουν επιπλέον δυσκολίες στη σχολική μάθηση.

4. Ως εκπαιδευτικός, πώς θα μπορέσω να εντοπίσω την ΑΓΔ σε κάποιον μαθητή; Εάν δεν έχει εντοπιστεί νωρίτερα, πώς θα προσεγγίσω τον γονέα;

Η διάγνωση της ΑΓΔ είναι πολύπλοκη διαδικασία και αφορά όλα τα επίπεδα της γλώσσας. Κι αυτό γιατί η ίδια η γλώσσα είναι πολύπλοκη αλλά και κάθε παιδί με ΑΓΔ παρουσιάζει διαφορετικά συμπτώματα, άλλα πιο ήπια και άλλα πιο σοβαρά, και τα αντιμετωπίζει σύμφωνα με τη δική του ιδιοσυγκρασία. Για να μπορέσει ένας εκπαιδευτικός να εντοπίσει πιθανά γλωσσικά ελλείμματα θα πρέπει να είναι ενημερωμένος σχετικά με τις αναπτυξιακές διαταραχές -ακόμη καλύτερα εκπαιδευμένος σε αυτό- και να κατανοήσει είτε από τον προφορικό είτε και από τον γραπτό λόγο του παιδιού ότι δεν συμβαδίζει με τους συνομηλίκους του, ακόμη κι αν αυτό αφορά μόνο σε μερικές δεξιότητες. Για παράδειγμα όταν ένα παιδί χρειάζεται πολλές επεξηγήσεις με διαφορετικά λόγια για να καταλάβει τις ασκήσεις ή/ και δυσκολεύεται να βρει τις σωστές λέξεις ή/ και να τις βάλει στη σωστή σειρά για να περιγράψει με μία πρόταση μια εικόνα τότε ο εκπαιδευτικός μπορεί να υποθέσει κάποιο γλωσσικό έλλειμμα. Η ενημέρωση των γονέων είναι το πρώτο βήμα, όπου καλό είναι να περιγράψετε αυτό που έχετε παρατηρήσει, πώς επηρεάζει την επίδοσή του και πως η ιδανική κίνηση είναι η παραπομπή σε ειδικό για περαιτέρω διερεύνηση και υποστήριξη.

5. Πώς θα βοηθήσω έναν μαθητή με ΑΓΔ; Υπάρχουν tips τα οποία εάν ακολουθήσω θα βοηθήσω ένα παιδί να προσαρμοστεί ομαλότερα στην τάξη μου;

Κάθε παιδί με αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή χρειάζεται εξατομικευμένη παρέμβαση. Αυτό σημαίνει πως κάθε γλωσσική δυσκολία θα αντιμετωπιστεί διαφορετικά σε κάθε παιδί ανάλογα με την ηλικία του και τη βαρύτητα της δυσκολίας. Η συνεργασία του εκπαιδευτικού με τον λογοθεραπευτή και με τους γονείς είναι πολύ σημαντική ώστε να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν οι δεξιότητες του παιδιού σε κάθε περιβάλλον της ζωής του. Σε γενικές γραμμές ένα παιδί με αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή μπορεί ωφεληθεί στην τάξη από:

• συχνότερα μικρά διαλείμματα κατά τη διάρκεια του μαθήματος καθώς είναι δύσκολο να παρακολουθήσει ένα εντατικό μάθημα όταν κάποιος μιλά διαρκώς.
• σύντομες και όχι μακροσκελείς προτάσεις.
• οπτικά βοηθήματα (εικόνες, ζωγραφιές, δραματοποιήσεις).
• συχνές επαναλήψεις δημιουργώντας σύντομες λίστες για να σιγουρευτείτε ότι κατανόησε το μάθημα. Σε αυτή την περίπτωση μπορείτε να συμπεριλάβετε όλη την τάξη. (π.χ. “Τώρα θα ανοίξουμε το κόκκινο βιβλίο. Ποιο θα ανοίξουμε;”)
• λεξιλογικούς συνδέσμους ακόμη και νοήματα, χρησιμοποιώντας συνώνυμες και αντίθετες λέξεις που εξηγούν τη νέα δύσκολη λέξη.
• χρήση συμπληρωματικών λέξεων δομώντας το λόγο του (για παράδειγμα αν πει “Τρώει” βλέποντας μία εικόνα μπορείτε να συμπληρώσετε “Σωστά! Το αγόρι τρώει.” ή “Τρώει το φαγητό του”).
• την προσφορά επιλογών για να διευκολύνετε την έκφραση.
• την ομαλή διόρθωση πιθανών λαθών. Π.χ. εάν το παιδί πει “Αύριο θα πήγαμε στο πάρκο” μπορείτε να διορθώσετε λέγοντας “Ωραία! Αύριο θα πάτε στο πάρκο!”

Σε κάθε περίπτωση οι οδηγίες και η βοήθεια που παρέχεται εξαρτάται από το είδος, τη βαρύτητα της δυσκολίας και την ηλικία του παιδιού.

6. Πόσο δύσκολη είναι η εκμάθηση ξένων γλωσσών για ένα παιδί με ΑΓΔ σε σχέση με την εκμάθηση της μητρικής;

Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά με αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή που μαθαίνουν μία νέα γλώσσα “προφταίνουν” τους συνομηλίκους με ΑΓΔ που μιλούν τη δεύτερη γλώσσα μετά από σημαντική έκθεση στη γλώσσα αυτή. Αυτό σημαίνει πως οι γλωσσικές δυσκολίες παραμένουν κι εκφράζονται ανάλογα και στην εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας χωρίς σημαντικές διαφορές. Πιθανόν όμως οι δυσκολίες να μην είναι ακριβώς οι ίδιες καθώς κάθε νέο γλωσσικό σύστημα έχει τη δική του δομή και τους δικούς του κανόνες.

7. Υπάρχουν συμβουλές που θα θέλατε να δώσετε σε εκπαιδευτικούς με σκοπό την καλύτερη συνεργασία μας με τον ειδικό παιδαγωγό-λογοθεραπευτή κλπ;

Όπως προανέφερα η συνεργασία του εκπαιδευτικού με τους γονείς και τον λογοθεραπευτή του παιδιού είναι καίριας σημασίας. Δημιουργείται ένας δυναμικός κύκλος με επίκεντρο το παιδί όπου συντονισμένα οι εμπλεκόμενοι ενισχύουν τις δεξιότητές του με απώτερο στόχο όχι μόνο την ακαδημαϊκή επιτυχία αλλά και μία καλύτερη ποιότητα ζωής σε κάθε τομέα. Το πρώτο και βασικό βήμα είναι η ενημέρωση του εκπαιδευτικού σχετικά με τη διαταραχή ώστε να καταφέρει να την αντιμετωπίσει στη σχολική τάξη με επιτυχία. Αυτό απαιτεί συχνή επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και θεραπευτή για ενημέρωση σχετικά με την εξέλιξη της θεραπείας αλλά και της επίδοσης του παιδιού, για την επίλυση προβλημάτων και τον καθορισμό επιμέρους στόχων από κάθε πλευρά. Παρ' όλο που η προσαρμογή του παιδιού στη σχολική τάξη μπορεί να συναντήσει προβλήματα, δεν είναι ακατόρθωτη. Με την κατάλληλη βοήθεια, την καλή διάθεση και την προσαρμοστικότητα του εκπαιδευτικού το παιδί με ΑΓΔ μπορεί να ακολουθήσει μία επιτυχημένη ακαδημαϊκή πορεία.

Περισσότερο χρήσιμο υλικό:  logotherapeia-ioannina.blogspot.com &  https://www.facebook.com/logotherapeia.soupi/